06 Sociaal domein

6.1 Samenkracht en burgerparticipatie (CMD / PlusTeam)

Samenkracht en burgerparticipatie (CMD/PlusTeam)

Inleiding Samenkracht en burgerparticipatie

In een tijd waarin maatschappelijke vraagstukken steeds complexer worden, is het van groot belang dat we als gemeente niet alleen vóór, maar vooral mét onze inwoners werken aan oplossingen. Samenkracht – de kracht van inwoners, organisaties en overheid samen – vormt de basis voor een veerkrachtige en inclusieve samenleving. Burgerparticipatie is daarbij geen doel op zich, maar een essentieel middel om beleid beter te laten aansluiten bij de leefwereld van onze inwoners. Door inwoners actief te betrekken bij het vormgeven van hun eigen leefomgeving, versterken we het vertrouwen, benutten we lokale kennis en vergroten we het draagvlak voor gemeentelijk beleid.

We zien de afgelopen jaren een stijgende trend in de zorgkosten voor jeugd en Wmo. Met de Taskforce Sociaal Domein kijken we kritisch naar deze kosten en worden maatregelen genomen om deze te beheersen. Vast staat dat we de kosten kunnen dempen door preventie, ofwel het voorkomen dat inwoners aanspraak maken op de Jeugdwet of Wmo. Een extra impuls is wenselijk, bovenop het reeds bestaande aanbod van preventieve maatregelen. We moeten kansen op dit terrein aangrijpen op het moment dat die zich aandienen. Voor dit onderwerp is een budget van € 100.000 opgenomen in de begroting. Dit is budgetneutraal, aangezien de budgetten voor de Wmo en Jeugdwet met € 100.000 zijn teruggebracht.

Wat willen we bereiken?

Inwoners weten zelf de weg te vinden met hun hulpvraag en ontvangen waar nodig passende ondersteuning.

De Toegang, in de vorm van het Centrum Maatschappelijke Dienstverlening, is zichtbaar, vindbaar en laagdrempelig voor inwoners. Naast familie en vrienden, stellen inwoners gemakkelijk vragen bij school, aan de jeugdgezondheidszorg, aan vrijwilligers van bijvoorbeeld Goed voor Mekaar Waalre of in de gemeenschapshuizen. Inwoners weten waar zij terecht kunnen en zij weten op een natuurlijke manier het CMD te vinden voor informatie, advies en ondersteuning op het gebied van Jeugd, Wmo, leerplicht, minimaregelingen, werk en inkomen, schuldhulpverlening en mantelzorg. Het CMD wordt gezien als laagdrempelige voorziening, vergelijkbaar met bijvoorbeeld het consultatiebureau.

We gaan hierbij uit van een integrale aanpak waarbij preventie en normaliseren voorop staan. We streven naar één vaste contactpersoon per huishouden. We kijken nadrukkelijk naar zelfredzaamheid. Wat kan iemand zelf en waar is hulp of ondersteuning nodig?

Wijkcentra

Inleiding Wijkcentra

Dorps- wijk- en buurthuizen spelen een onmisbare rol in het leefbaar houden van dorpen, wijken en buurten. Daarnaast vervullen deze gebouwen en de mensen die erin werken een belangrijke zorgfunctie.

Wat willen we bereiken?

We bieden inwoners de mogelijkheid om deel te nemen aan en/of gebruik te maken van cultureel maatschappelijke activiteiten, wijkzorg en activiteiten buiten de wijk.

We bieden levensloopbestendige en duurzame wijken en buurten en stimuleren deelname aan cultureel maatschappelijke activiteiten, wijkzorg en activiteiten buiten de wijk.

Inburgering

Inleiding Inburgering

We voeren de verplichte onderdelen uit van de wet Inburgering 2021. Het doel van deze wet is dat inburgeraars snel en volwaardig meedoen in de samenleving. De gemeente ondersteunt inburgeraars om te participeren naar vermogen, door het leveren van begeleiding, maatwerk en monitoring.

Wat willen we bereiken?

Inburgeraars participeren naar vermogen en zijn de Nederlandse taal machtig

Binnen het CMD bekijken we de persoonlijke omstandigheden van de inburgeraar op een integrale manier. We bieden daarin passende ondersteuning en maatwerk, zodat de inburgeraar zelfredzaam wordt en naar vermogen kan deelnemen in de maatschappij. Daarnaast stellen we de inburgeraar in staat om de Nederlandse taal te leren.

6.3 Inkomensregelingen

Inleiding Inkomensregelingen

De gemeente vervult een belangrijke rol in het waarborgen van bestaanszekerheid voor haar inwoners. Een deel van de voorzieningen is vastgelegd in de Participatiewet, terwijl andere ondersteuningsmaatregelen aanvullend zijn opgesteld. Ondersteuning door de gemeente stelt inwoners niet alleen in staat om in hun levensonderhoud te voorzien, maar biedt hen ook kansen om actief deel te nemen aan de samenleving. Door deelname aan werk of door werk-gerelateerde activiteiten te stimuleren, afgestemd op persoonlijke omstandigheden, bevordert de gemeente sociale en economische participatie.

Gemeenten zijn verantwoordelijk voor verschillende inkomensregelingen, met name binnen de Participatiewet. Deze wet omvat de uitvoering van de bijstandsuitkering, het bieden van inkomensondersteuning en het stimuleren van re-integratie naar werk. Daarnaast zijn gemeenten verantwoordelijk voor het uitvoeren van minimaregelingen, bijzondere bijstand, individuele inkomenstoeslag en schuldhulpverlening.

In paragraaf 6.3.1 lichten we de doelstellingen van het minimabeleid toe en beschrijven we onze ondersteuning aan inwoners met geldzorgen. In paragraaf 6.4 gaan we nader in op de begeleide participatie binnen onze gemeente.

6.3.1 Minimabeleid

Inleiding Minimabeleid

Het belangrijkste doel van het minimabeleid is het borgen van bestaanszekerheid voor inwoners met een laag inkomen. Daarbij ligt de nadruk op het bevorderen van participatie in de samenleving en het toegankelijk maken van essentiële voorzieningen, zodat iedereen volwaardig mee kan doen.

Wat willen we bereiken?

Garanderen van bestaansminimum

De uitvoering van het minimabeleid is vastgelegd in verschillende gemeentelijke regelingen. In het normenoverzicht minimabeleid kunnen inwoners zien of zij in aanmerking komen voor deze regelingen.

6.4 Begeleide participatie

Inleiding Begeleide participatie

Begeleide participatie is een essentieel onderdeel van ons sociaal beleid. Het draagt bij aan een inclusieve samenleving, waarin iedereen naar vermogen kan meedoen. Inwoners die (nog) niet zelfstandig kunnen participeren op de arbeidsmarkt of in de maatschappij, bieden we ondersteuning via trajecten die zijn afgestemd op hun persoonlijke situatie. De begeleiding richten wij op het versterken van vaardigheden, het opbouwen van zelfvertrouwen en het creëren van passende ontwikkelkansen. Dit is een belangrijk onderdeel van de inclusiviteitsagenda die in 2026 opgesteld wordt.

Wat willen we bereiken?

Doel van de Participatiewet is dat inwoners zeker kunnen zijn van een bestaansminimum door hen een bijstandsuitkering te geven en/of inwoners die kunnen werken, kansen op werk te geven

De gemeente ondersteunt inwoners met arbeidsvermogen ('kunnen werken') bij hun deelname aan de arbeidsmarkt. Wij werken binnen het kader van de Participatiewet aan het creëren van gelijke kansen voor deze groep op regulier werk. Aan uitkeringsgerechtigde inwoners die (tijdelijk) niet zelfstandig kunnen voorzien in hun levensonderhoud, verstrekt de gemeente een passende uitkering. Daarnaast draagt de gemeente bij aan de geleidelijke afbouw van de Wet sociale werkvoorziening (Wsw), waarvan de toegang sinds 1 januari 2015 is afgesloten.

6.6 WMO-beleid

Inleiding WMO-beleid

Het doel van de Wmo (Wet maatschappelijke ondersteuning 2015) is: zorgen dat inwoners zo lang en zo volwaardig mogelijk zelfstandig kunnen blijven functioneren en deelnemen aan de samenleving. Gemeenten zijn hierbij verantwoordelijk voor het bieden van de juiste ondersteuning aan inwoners. Zo ondersteunt de gemeente bij langer thuis wonen en zorgt ze dat mensen zoveel mogelijk zelfstandig hun dagelijks leven kunnen leiden. Ook het voorkómen van isolement en het zorgen dat mensen kunnen participeren horen tot de taken van de gemeente. Ten slotte biedt de gemeente ondersteuning aan diegenen die zorgen voor anderen (mantelzorgers).

Wat willen we bereiken?

Inwoners in staat stellen op een zo volwaardig en gelijkwaardig mogelijke manier deel te nemen aan de samenleving.

Dit geldt in het bijzonder voor inwoners die zich in een kwetsbare positie bevinden, beperkingen hebben of problemen ondervinden. De inwoner moet eerst zelf naar oplossingen zoeken, bij voorkeur binnen het eigen sociale netwerk. De gemeente kan hierbij ondersteunen en vangt op wanneer er binnen het eigen sociale netwerk geen oplossing wordt gevonden.

We zorgen voor een passend zorgaanbod (of ondersteunen bij het vinden van een passend zorgaanbod) voor inwoners die zich met een (hulp-)vraag bij de gemeente Waalre melden.

6.7 Maatwerkdienstverlening 18-

Maatwerkdienstverlening 18-

Inleiding Maatwerkdienstverening 18-

Kinderen en jongeren verdienen een omgeving waarin zij veilig, gezond en kansrijk kunnen opgroeien. De gemeente ondersteunt daarbij waar nodig, maar vertrekt altijd vanuit de kracht van het gewone leven. Dat betekent dat we niet te snel problematiseren, maar eerst kijken wat jongeren, ouders en hun netwerk zelf kunnen, eventueel met lichte ondersteuning. Pas wanneer dat niet voldoende is, zetten we zwaardere vormen van hulp in.

Maatwerkdienstverlening voor jeugdigen tot 18 jaar vraagt om een zorgvuldige balans: nabij en laagdrempelig waar het kan, specialistisch waar het moet. Door in te zetten op preventie, vroegsignalering, samenwerking met onderwijs en jeugdgezondheidszorg, en het versterken van de eigen regie van gezinnen, zorgen we voor passende ondersteuning die aansluit bij de leefwereld van jongeren. Zo bouwen we samen aan een stevige, veerkrachtige basis voor de toekomst.

We streven naar een structurele ombuiging op jeugdhulp. Dat gaan we doen op basis van de eerder voorgestelde maatregelen uit het programmaplan Taskforce. De raming is niet rechtstreeks afgeleid van harde indicatoren, omdat dit type besparingen zich lastig laat voorspellen. Wél sluiten de ramingen aan bij de ervaringen van de afgelopen jaren en de landelijke trend van gemeenten die sturen op een duurzamer zorggebruik.

Een aantal maatregelen is genomen om te sturen op afschaling. Met andere maatregelen is een start gemaakt, of deze zijn nog niet ingezet. Dit betreft met name het anders organiseren van de toegang (incl. het inzichtelijk en toegankelijker maken van het voorliggend veld), groepsbegeleiding in plaats van individuele begeleiding en stevigere casusregie op specialistische jeugdzorg.

Wat willen we bereiken?

We gaan uit van eigen kracht en ondersteunen onze jeugdigen waar het nodig is.

Uitgangspunt in ons beleid is dat het eigen sociale netwerk van jeugd en hun opvoeders wordt gebruikt. We richten ons sterk op preventief jeugdbeleid, omdat daardoor ouders en hun kinderen minder specialistische hulpverlening nodig hebben. Er zijn middelen vrijgemaakt (binnen bestaande budgetten) voor preventieve maatregelen.

Wanneer ondersteuning nodig is, moeten professionals van verschillende disciplines elkaar goed weten te vinden. Het motto daarbij is: één gezin, één plan, één coördinator. We zorgen ervoor dat het passend onderwijs en de ondersteuning op grond van de Jeugdwet en Wmo op elkaar aansluiten.

Jeugd- en jongerenwerk

Inleiding Jeugd- en jongerenwerk

Jeugdigen in Waalre groeien op tot volwassenen met positieve vormen van vrijetijdsbesteding, een sociaal netwerk en actieve participatie in de samenleving.

Het jeugd- en jongerenwerk in de gemeente Waalre speelt een cruciale rol in het ondersteunen van jongeren bij hun ontwikkeling en het voorkomen van maatschappelijke problemen. Jongerenwerkers organiseren activiteiten, bieden begeleiding en stimuleren jongeren in het opbouwen van hun zelfvertrouwen. Dat gebeurt in een laagdrempelige setting die aansluit bij jongeren. Het jongerenwerk is actief en zichtbaar op plekken waar jongeren zich bevinden, onder andere in het jongerencentrum en op straat.

Wat willen we bereiken?

Jeugdigen in Waalre die steun nodig hebben bij het volwassen worden ontvangen in eerste instantie ondersteuning van hun eigen ouders.

Ouders voelen zich beter toegerust in hun rol, waardoor jeugdigen in eerste instantie binnen hun eigen gezin de ondersteuning vinden die zij nodig hebben.

We versterken de opvoedrol van ouders.

Wat mag het kosten? (bedragen x € 1.000)

Bedragen x €1.000

Exploitatie	Realisatie 2024	Begroting 2025 per 01-07-2025	Begroting 2026	Begroting 2027	Begroting 2028	Begroting 2029
Lasten
6.1 Samenkracht en burgerparticipatie	3.334	1.801	1.850	1.838	1.813	1.813
6.2 Toegang en eerstelijnsvoorzieningen	2.460	0	0	0	0	0
6.21 Toegang en eerstelijnsvoorzieningen WMO	0	573	605	611	617	622
6.22 Toegang en eerstelijnsvoorzieningen Jeugd	0	969	955	979	1.001	1.023
6.23 Toegang en eerstelijnsvoorzieningen Integraal	0	865	700	700	700	700
6.3 Inkomensregelingen	4.473	5.085	5.133	5.133	5.133	5.133
6.4 WSW en beschut werk	1.627	1.249	1.214	1.125	1.130	1.071
6.5 Arbeidsparticipatie	10	368	395	415	438	456
6.6 Maatwerkvoorzieningen (WMO)	817	0	0	0	0	0
6.60 Hulpmiddelen en diensten (WMO)	0	491	466	466	466	466
6.71a Hulp bij het huishouden (WMO)	1.806	0	0	0	0	0
6.71b Begeleiding (WMO)	1.197	0	0	0	0	0
6.711 Huishoudelijke hulp (WMO)	0	1.500	1.750	1.750	1.750	1.750
6.712 Begeleiding (WMO)	0	1.090	1.000	1.000	1.000	1.000
6.71c Dagbesteding (WMO)	184	0	0	0	0	0
6.713 Dagbesteding (WMO)	0	0	165	165	165	165
6.72a Jeugdhulp begeleiding	2.713	0	0	0	0	0
6.72b Jeugdhulp behandeling	600	0	0	0	0	0
6.72c Jeugdhulp dagbesteding	276	0	0	0	0	0
6.73a Pleegzorg	82	0	0	0	0	0
6.73b Gezinsgericht	159	0	0	0	0	0
6.73c Jeugdhulp met verblijf overig	159	0	0	0	0	0
6.74a Jeugdhulp behandeling GGZ zonder verblijf	103	0	0	0	0	0
6.74b Jeugdhulp crisis/LTA/GGZ-verblijf	75	0	0	0	0	0
6.74c Gesloten plaatsing	41	0	0	0	0	0
6.752 Jeugdhulp ambulant regionaal	0	3.860	3.425	3.365	3.315	3.265
6.763 Jeugdhulp met verblijf landelijk	0	85	85	85	85	85
6.791 PGB WMO	0	260	260	263	266	269
6.792 PGB Jeugd	0	100	100	100	100	100
6.82a Jeugdbescherming	150	0	0	0	0	0
6.82b Jeugdreclassering	49	0	0	0	0	0
6.821 Jeugdbescherming	0	153	109	109	109	109
6.822 Jeugdreclassering	0	48	88	88	88	88
6.91 Coördinatie en beleid WMO	0	114	109	109	109	109
6.92 Coördinatie en beleid Jeugd	0	184	508	508	508	508
Totaal Lasten	20.316	18.793	18.917	18.810	18.792	18.732
Baten
6.1 Samenkracht en burgerparticipatie	2.367	425	343	343	343	323
6.2 Toegang en eerstelijnsvoorzieningen	10	0	0	0	0	0
6.23 Toegang en eerstelijnsvoorzieningen Integraal	0	8	0	0	0	0
6.3 Inkomensregelingen	4.569	3.399	3.379	3.379	3.379	3.379
6.5 Arbeidsparticipatie	10	0	0	0	0	0
6.6 Maatwerkvoorzieningen (WMO)	4	0	0	0	0	0
6.60 Hulpmiddelen en diensten (WMO)	0	3	3	3	3	3
6.71a Hulp bij het huishouden (WMO)	96	0	0	0	0	0
6.711 Huishoudelijke hulp (WMO)	0	100	100	265	265	265
6.81a Beschermd wonen (WMO)	5	0	0	0	0	0
Totaal Baten	7.060	3.935	3.824	3.989	3.989	3.969
Gerealiseerd resultaat	13.256	14.859	15.092	14.820	14.803	14.763

Toelichting

Vergelijking van de begroting 2026 met de bijgestelde begroting 2025 en meerjarig levert de volgende verschillen op:

Toelichting verschillen lasten:

6.1 Samenkracht en burgerparticipatie (nadeel € 49.000)

€ 7.000 voordeel
- De subsidie aan het Waalres museum stopt in 2026 en dat leidt tot € 10.000 voordeel. Daarnaast vervalt de advisering over de beperking van reservevorming bij verenigingen. Die uitgave was eenmalig in 2025 gepland.
€ 14.000 voordeel
- Vluchtelingen, asielzoekers en statushouders: door regionale en landelijke ontwikkelingen is er nog onduidelijkheid over wat de exacte opgave gaat worden. Desondanks kan de gemeente Waalre voldoen aan de nu bekende opgave binnen de bestaande budgetten. In 2025 was € 14.000 geraamd voor opvang statushouders in locatie Buitenjan. Dit budget vervalt.
€ 69.000 voordeel
- SPUK Wet inburgering 2021: de uitgaven voor de Wet inburgering zijn afgestemd op de inkomsten uit de SPUK middelen. Dit voordeel op lagere uitgaven € 69.000 valt weg tegen de lagere inkomsten zoals te zien bij de baten hieronder.
€ 9.000 nadeel
- Dit betreft een verhoging van de bijdrage aan de GGD m.b.t. inspectie kinderopvang.
€ 10.000 nadeel
- Voor bewonersparticipatie wordt structureel € 10.000 vrijgemaakt.
€ 25.000 nadeel
- Binnen de bestaande budgetten maken we structureel € 25.000 vrij om in te zetten op preventie. Daarmee willen we bereiken dat de uitvoeringskosten beheersbaar blijven.
€ 25.000 nadeel
- De integrale visie gemeenschapshuizen wordt in 2026 en 2027 opgesteld.
€ 75.000 nadeel
- Dit betreft een verschuiving m.b.t. preventieve maatregelen vanuit taakveld 6.752.
€ 11.000 voordeel
- De uitgaven voor versterking sociale basis zijn afgestemd op de inkomsten uit de Brede SPUK 2023-2026. Dit voordeel op lagere uitgaven € 11.000 valt weg tegen de lagere inkomsten zoals te zien bij de baten hieronder.
€ 15.000 nadeel
- Diverse nadelen, grotendeels door reguliere indexeringen.