2. Uiteenzetting van de financiële positie en de toelichting

Deze begroting is tot stand gekomen door (zoveel mogelijk) gebruik te maken van de uitgangspunten die zijn opgesteld door de gemeenteraad van Waalre tijdens de behandeling van de Kadernota 2026. Voor verdere uitwerking van deze uitgangspunten zie 2.2, onderdeel g “Samenvatting uitgangspunten begroting 2026”.

De begroting (saldo na resultaat bestemming) sluit in evenwicht. Er is een post voor onvoorziene uitgaven van € 215.000, waarvan ca. €115.000 voor eenmalige onvoorziene lasten en € 100.000 voor structurele onvoorziene lasten. 
Het financiële beeld begroting 2026-2029 laat de onderstaande saldi zien. De begrotingssaldi worden in de vrije reserve gestort.

De in de begroting opgenomen baten en lasten van het bestaande beleid zijn geactualiseerd op basis van de laatst bekende ontwikkelingen. Het risico is echter aanwezig dat in de loop van het jaar sommige baten en lasten mogelijk zullen moeten worden bijgesteld omdat de ramingen te krap/te ruim blijken te zijn. Voor het opvangen van eventuele financiële tegenvallers is in eerste instantie de post onvoorzien van  € 115.000 voor eenmalige lasten en € 100.000 voor structurele lasten beschikbaar.

Vanaf 2026 betaalt elk huishouden naast vastrecht een tarief per lediging dat verschillend is per volumemaat (60, 140 of 240 liter) van de restafvalcontainer (diftar). Elk huishouden betaalt per liter hetzelfde. Ook huishoudens in hoogbouwwoningen. Er geld hetzelfde vastrechttarief voor alle huishoudens.

De tarieven voor ozb stijgen in 2026 naast de indexering met 7,5%.  In alle jaren is uitgegaan van een indexering van 4,2%.

Het tarief voor rioolheffing is in deze begroting voor het jaar 2026 opgenomen op € 213, zoals vastgelegd in het Kostendekkingsplan water, riolering en klimaat. 

De gemiddelde gemeentelijke belastingdruk per woonruimte stijgt door genoemde maatregelen met 8,4%.

Voor het overzicht belastingdruk verwijzen wij u naar de paragraaf A

Volgens het BBV mogen voor jaarlijks terugkerende arbeidskosten gerelateerde verplichtingen van vergelijkbaar volume geen balansposten worden gevormd. 
In de begroting is wel een voorziening personele verplichtingen gevormd, voor:

1. uitkeringen en pensioenen aan gewezen wethouders;

Een voorziening voor de verplichtingen is verplicht, omdat er periodiek uitkeringen bijkomen c.q. vervallen en de uitkeringspercentages wijzigen.

Geraamde toekomstige verplichtingen worden jaarlijks geactualiseerd bij het opmaken van de jaarrekening. Er vindt, indien nodig, een herberekening plaats van het te storten bedrag om de voorziening op voldoende peil te houden.

De boekwaarde van de bestaande materiële vaste activa in de begroting 2026 bedraagt volgens de staat van investeringen per 1-1-2026 € 61.310.000.

De boekwaarde van de investeringen in de openbare ruimte met maatschappelijk nut (wegen, bruggen etc.) gaat de komende jaren toenemen. Deze categorie investeringen mocht in het verleden volgens het BBV ineens ten laste van de reserves worden bekostigd. Vanaf 2017 is het echter verplicht om de investeringen met maatschappelijk nut te activeren en jaarlijks af te schrijven. De investeringen met maatschappelijk nut zijn vanaf 2017 daarom niet meer ineens, maar in jaarlijkse afschrijvingstermijnen (plus eventuele rentelasten) ten laste van een (daarvoor te vormen) bestemmingsreserve of vanuit de exploitatie bekostigd.

In de investeringsplannen 2026 – 2029 zijn de volgende investeringen opgenomen:

Van de reserve vrij besteedbaar is het volgende bedrag vrij besteedbaar per 1 januari 2026 volgens overzicht reserves en voorzieningen: € 2.809.000. Bij de raming van deze stand is geen rekening gehouden met mogelijke winstnemingen uit de bouwgrondexploitatie of overschotten/tekorten bij de jaarrekening 2025. Naast de vrij besteedbare reserve beschikt de gemeente ook over een algemene bufferreserve. Het geraamde saldo van deze reserve per 1 januari 2026 is € 5.000.000. 

Het is volgens het BBV niet toegestaan om reserves rechtstreeks in te zetten voor de dekking van investeringen en structurele exploitatielasten. Wel is het mogelijk om voor dit doel specifieke reserves (investerings- en egalisatiereserves) te vormen en hieruit een jaarlijkse beschikking ten gunste van de exploitatie te doen. Dit is bijvoorbeeld van toepassing bij grote investeringswerken, waarbij de jaarlijkse afschrijvingslasten ten laste van de betreffende reserve komen. In Waalre betreft dit specifiek gevormde reserves voor de dekking van structurele kapitaallasten van bepaalde investeringen in de volgende tabel.

In 2025 wordt een nieuw te vormen kapitaaldekkingsreserve bruggen ingesteld ter dekking van de afschrijvingslasten voor het krediet onderhoud bruggen 2025.

Geraamde onttrekking vanaf 2026 : € 167.424

De onttrekkingen zijn gelijk aan de afschrijvingsbedragen. 

Behalve de hiervoor genoemde structurele inzet van de reserves, worden soms reserves ingezet voor eenmalige zaken.

De gemeenteraad van Waalre heeft vanuit haar verantwoordelijkheid voor het budgetrecht tijdens de behandeling van de Kaderbief 2026 richting gegeven voor het opstellen van de begroting 2026 en de meerjarenraming 2027 -2029. Naar aanleiding van deze behandeling zijn de volgende uitgangspunten gehanteerd voor het opstellen van de begroting 2026 en de meerjarenraming 2027 – 2029 :

1. De begroting 2026 is opgesteld op basis van lopende (geïndexeerde) prijzen. De meerjarenraming 2027 - 2029 in constante prijzen. Dat houdt in dat alleen voor het eerst komende jaar (2026) de uitgaven en inkomsten zijn geïndexeerd voor prijsontwikkeling. Vervolgens zijn de volgende jaren (2027 – 2029) (bij voorkeur) op het zelfde prijsniveau geraamd. Omdat de meerjarenbegroting in constante prijzen is geraamd, wordt de meerjarige loon- en prijsstijging bij de raming van de algemene uitkering buiten beschouwing gelaten.
2. Bij indexering van een post in de begroting is altijd eerst nagegaan of verhoging mogelijk is binnen de bestaande budgetten van de begroting.
3. Het uitgangspunt in het raadsprogramma is een sluitende begroting 2026 en meerjarenraming 2027 – 2029. In het raadsbesluit bij de kadernota 2026 is ook aangegeven dat een meerjarig sluitende begroting het uitgangspunt is.
4. Het kengetal ‘Solvabiliteitsratio’ wordt gemonitord en verantwoord in deze begroting en er wordt gestreefd naar minimaal 20%. Zie voor de verdere toelichting op dit kengetal ‘paragraaf B Weerstandsvermogen en risicobeheersing’.
5. Het kengetal ‘Structurele exploitatieruimte’ wordt gemonitord en verantwoord in deze begroting en mag niet negatief zijn.   (structurele baten zijn hoger dan de structurele lasten)
6. De hoogte van de vrije reserves wordt gemonitord en verantwoord in deze begroting, waarbij de bufferreserve minimaal € 5.000.000 bedraagt. Zie voor de verdere toelichting op dit uitgangspunt ‘Overzicht reserves’.
7. In het najaar van 2022 is het nieuwe programma "Water, Klimaat en Riolering" vastgesteld en daarmee wordt ook duidelijk wat het tarief voor de jaren 2025 tot en met 2028 zal zijn. In de begroting 2026 wordt uitgegaan van een tarief van € 213. In de meerjarenbegroting wordt dit tarief jaarlijks opgehoogd met € 5,-.
8. Verhogen van tarieven voor afvalstoffenheffing zodat kostendekkende tarieven in   rekening worden gebracht. Zie ‘paragraaf A Lokale heffingen’.
9. Andere tarieven voor dienstverlening zoveel mogelijk kostendekkend maken. Zie ‘paragraaf A Lokale heffingen’.
10. Het rentepercentage voor zowel de berekening van de kapitaallasten als de berekening van de rente over de reserves en voorzieningen wordt vanaf 2017 gelijkgesteld aan de werkelijke rentelast. Deze was t/m de begroting 2023 0%. Vanaf de begroting 2024 wordt vanwege het aantrekken van verschillende geldleningen rekening gehouden met een rentelast van gemiddeld 1% op al onze investeringen  Zie ‘paragraaf D Financiering’.
11. Bij de ramingen voor salariskosten in de begroting 2026 is rekening gehouden met de CAO Rijk (voor Burgemeester, wethouders, Raadsleden en Gepensioneerden), en met de nieuwe CAO gemeente.

Uitkomsten meerjarenramingen
De begrotingen 2026, 2027, 2028 en 2029 sluiten met een € 0 saldo(zie hieronder)  

Resultaatbestemming nadeel = er wordt meer gestort in de reserves t.l.v. de exploitatie dan er aan de reserves wordt onttrokken. 
Resultaatbestemming voordeel = er wordt meer onttrokken aan de reserves t.g.v. de exploitatie dan er in de reserves wordt gestort. 

Uitgangspunten meerjarenramingen

De meerjarenramingen zijn samengesteld op basis van de voorstellen zoals benoemd onder punt g.

Voor het investeringsplan wordt verwezen naar het overzicht investeringsplannen

De gemeenteraad heeft de taak (op grond van artikel 189, lid 2 van de Gemeentewet) om erop toe te zien dat de gemeentebegroting structureel en reëel in evenwicht is.
Indien structurele lasten gedekt worden door structurele baten is er sprake van structureel evenwicht. Onderstaand overzicht geeft inzicht in het structureel begrotingssaldo wat verplicht moet worden aangeleverd aan de toezichthouder. Dit saldo kan bepaald worden door het begrotingssaldo te zuiveren van incidentele baten en lasten. 

Het positief structureel begrotingssaldo laat zien dat gemeente Waalre structureel hogere baten heeft dan lasten. Uit dit overzicht blijkt dat de begroting van gemeente Waalre structureel en reëel in evenwicht is.

• Digitaliseren archief burgerzaken
  Om ook voor de langere termijn die akten van de burgerlijke stand zeker te stellen en te beschermen tegen inktvraat dienen deze gedigitaliseerd te worden
• Samenwerking bereikbaarheidsagenda ZOB
  Tot en met 2028 zijn we verplicht een bijdrage te betalen voor administratieve lasten en projecten. Voor het totaal van deze kosten is de reserve bereikbaarheidsagenda ZOB gevormd. De jaarlijkse kosten worden gedekt uit deze reserve.
• Samenwerking KTM A2
• Regionaal is afgesproken dat de regiogemeenten bijdragen doen voor regionale projecten
• overboeken reserve bruggen naar KDR bruggen
•  Voor de dekking van de afschrijvingslasten van de jaarlijkse kosten voor het herstellen van bruggen wordt een deel van de reserve bruggen omgezet in een kapitaaldekkingsreserve bruggen. Uit deze reserve wordt jaarlijks een bedrag onttrokken ter dekking van de afschrijvingslasten 
• Storting in reserve bruggen
• Jaarlijks wordt er een bedrag in de reserve bruggen gestort
• Onttrekking KDR bruggen
• Dit is de kapitaaldekkingsreserve bruggen waaruit jaarlijks de bijdrage aan de exploitatie wordt geboekt ter dekking van de afschrijvingslasten.
• Regionaal programma Storm
  In 2026 wordt eenmalig budget beschikbaar gesteld voor het project Storm. In de regio Oost-Brabant is een samenwerking  ontwikkeld waarbij scholen, GGD, jeugd- hulpverlening, GGZ en gemeenten signalen van somberheid bij jongeren snel op kunnen pikken en aanpakken. De STORM-aanpak is een gezamenlijk (preventie)programma dat de ontwikkeling van een positief zelfbeeld, weerbaarheid en veerkracht onder jongeren stimuleert.
• Tijdelijke huisvesting nieuwbouw de Meent
•  Ter overbruggen van de vervanging/bouw van de school de Meent is tijdelijke huisvesting nodig.
• Subsidie bibliotheek
•  Via de algemene uitkering gemeentefonds wordt eenmalig een bijdrage gegeven voor het versterken van het lokale bibliotheekstelsel. In 2026 wordt eenmalig 100.000 opgenomen als uitgave.
• Nieuwe vangkraal Diepenvoorde
• In Diepenvoorde dient de vangkraal vervangen  te worden.
• Storting in reserve Sociaal Domein
• Bij de 1e begrotingswijziging 2025 is besloten om jaarlijks de extra middelen uit de uitkering gemeentefonds te storten/reserveren in de reserve sociaal domein.
• Externe advieskosten visie noordrand Waalre
• Hiervoor is nodig een werkbudget voor noodzakelijke, technische onderzoeken. 
• Eenmalig aanvullend budget inhuur
• In verband met de krapte op de arbeidsmarkt wordt er eenmalig extra budget toegevoegd voor de inhuur op moeilijk in te vullen vacatures.
• A.I.
• Het is onvermijdelijk dat AI de komende periode een grotere rol in de bedrijfsvoering gaat spelen. Er is in 2027 incidenteel geld nodig om de implementatie hiervan goed te laten verlopen.

Een positief saldo is een overschot op de begroting

In 2026 zijn structurele onttrekkingen begroot ter dekking van de afschrijving op activa aan de volgende reserves:

In 2026 zijn structurele stortingen begroot ter dekking van de afschrijving van toekomstige investeringen aan de volgende reserves:

De (verplichte) geprognosticeerde balans geeft inzicht in de meerjarige ontwikkeling van de bezittingen en de schulden van de gemeente.

De begroting van de Gemeente Waalre is opgesteld conform een (gemodificeerd) stelsel van baten en lasten.
Het EMU saldo gaat niet uit van baten en lasten, maar gaat uit van ontvangsten en uitgaven van de gemeente, berekend op transactiebasis en overeenkomstig de voorschriften van het Europese systeem van nationale en regionale rekeningen in de Europese Unie. Als gevolg van Europese regelgeving mogen EU-lidstaten een begrotingstekort (EMU-saldo) hebben van maximaal 3% van het bruto binnenlands product (BBP). Aan dit maximale tekort van 3% hebben, naast de Rijksoverheid, ook de decentrale overheden een aandeel.

Zoals eerder aangegeven werkt de EMU-systematiek op een andere manier dan het (gemodificeerde) baten- en lastenstelsel dat de gemeenten hanteren. Investeringen tellen bijvoorbeeld niet mee in het stelsel van baten en lasten, er wordt uitgegaan van de kapitaallasten van de investeringen. Voor het EMU-saldo tellen de investeringen in een jaar echter wel mee. Bij een sluitende begroting kan een gemeente daardoor toch een negatief EMU-saldo hebben.