2. Uiteenzetting van de financiële positie en de toelichting

Deze begroting is tot stand gekomen door (zoveel mogelijk) gebruik te maken van de uitgangspunten die zijn opgesteld door de gemeenteraad van Waalre tijdens de behandeling van de Kadernota 2025. Voor verdere uitwerking van deze uitgangspunten zie 2.2, onderdeel g “Samenvatting uitgangspunten begroting 2025”.

De begroting 2028 (saldo na bestemming) sluit in evenwicht. Hiernaast is er een post voor onvoorziene uitgaven van € 215.000, waarvan ca. € 115.000 voor eenmalige onvoorziene lasten en € 100.000 voor structurele onvoorziene lasten. 
Het financiële beeld begroting 2025-2028 laat de volgende saldi zien:

De in de begroting opgenomen baten en lasten van het bestaande beleid zijn geactualiseerd op basis van de laatst bekende ontwikkelingen. Het risico is echter aanwezig dat in de loop van het jaar sommige baten en lasten mogelijk zullen moeten worden bijgesteld omdat de ramingen te krap/te ruim blijken te zijn. Voor het opvangen van eventuele financiële tegenvallers is in eerste instantie de post onvoorzien van  
€ 115.000 voor eenmalige lasten en € 100.000 voor structurele lasten beschikbaar.

Bij het vaststellen van de tarieven voor afvalstoffenheffing in 2025 in deze meerjarenbegroting 2025 - 2028 is een doorkijk gemaakt naar de ontwikkeling van de kosten en de tarieven tot en met 2028. Vanaf 2025 betaalt elk huishouden van een laagbouwwoning naast vastrecht een tarief per lediging dat verschillend is per volumemaat (140 of 240 liter) van de restafvalcontainer (diftar). Elk huishouden betaalt per liter hetzelfde. Huishoudens in hoogbouwwoningen betalen enkel vastrecht. Er gelden afzonderlijke vastrechttarieven voor eenpersoons- en meerpersoonshuishoudens. De gemiddelde tarieven stijgen in 2025 met 1% ten opzichte van 2024`.

De tarieven voor ozb stijgen in 2025 met 11,0%.  In de begroting  2026 is uitgegaan van in totaal 10% stijging (conform begroting 2023-2026) en 2,5% stijging in 2027 en 2028.

Het tarief voor rioolheffing is in deze begroting voor het jaar 2025 opgenomen op € 208, zoals vastgelegd in het Kostendekkingsplan water, riolering en klimaat. 

De gemiddelde gemeentelijke belastingdruk per woonruimte stijgt door genoemde maatregelen met 7,0%.

Volgens het BBV mogen voor jaarlijks terugkerende arbeidskosten gerelateerde verplichtingen van vergelijkbaar volume geen balansposten worden gevormd. 
In de begroting is wel een voorziening personele verplichtingen gevormd, voor:

1. uitkeringen en pensioenen (nieuwe gevallen) aan gewezen wethouders;

Een voorziening voor de verplichtingen sub a is verplicht, omdat er periodiek uitkeringen bijkomen c.q. vervallen en de uitkeringspercentages wijzigen.

Geraamde toekomstige verplichtingen worden jaarlijks geactualiseerd bij het opmaken van de jaarrekening. Er vindt, indien nodig, een herberekening plaats van het te storten bedrag om de voorziening op voldoende peil te houden.

De boekwaarde van de bestaande materiële vaste activa in de begroting 2025 bedraagt volgens de staat van investeringen per 1-1-2025 € 56.274.000.

De boekwaarde van de investeringen in de openbare ruimte met maatschappelijk nut (wegen, bruggen etc.) gaat de komende jaren toenemen. Deze categorie investeringen mocht in het verleden volgens het BBV ineens ten laste van de reserves worden bekostigd. Vanaf 2017 is het echter verplicht om de investeringen met maatschappelijk nut te activeren en jaarlijks af te schrijven. De investeringen met maatschappelijk nut zijn vanaf 2017 daarom niet meer ineens, maar in jaarlijkse afschrijvingstermijnen (plus eventuele rentelasten) ten laste van een (daarvoor te vormen) bestemmingsreserve of vanuit de exploitatie bekostigd.

In de investeringsplannen 2025 – 2028 zijn de volgende investeringen opgenomen:

Van de reserve vrij besteedbaar is het volgende bedrag vrij besteedbaar per 1 januari 2025 volgens overzicht reserves en voorzieningen: € 1.412.000. Bij de raming van deze stand is geen rekening gehouden met mogelijke winstnemingen uit de bouwgrondexploitatie of overschotten/tekorten bij de jaarrekening 2024. Naast de vrij besteedbare reserve beschikt de gemeente ook over een algemene bufferreserve. Het geraamde saldo van deze reserve per 1 januari 2025 is € 5.000.000. 

Het is volgens het BBV niet toegestaan om reserves rechtstreeks in te zetten voor de dekking van investeringen en structurele exploitatielasten. Wel is het mogelijk om voor dit doel specifieke reserves (investerings- en egalisatiereserves) te vormen en hieruit een jaarlijkse beschikking ten gunste van de exploitatie te doen. Dit is bijvoorbeeld van toepassing bij grote investeringswerken, waarbij de jaarlijkse afschrijvingslasten ten laste van de betreffende reserve komen. In Waalre betreft dit specifiek gevormde reserves voor de dekking van structurele kapitaallasten van bepaalde investeringen in de volgende tabel.

In 2025 wordt een nieuw te vormen kapitaaldekkingsreserve bruggen ingesteld ter dekking van de afschrijvingslasten voor het krediet onderhoud bruggen 2025.

Geraamde onttrekking 2024/2025/2026/2027 : € 165.524

De onttrekkingen zijn gelijk aan de afschrijvingsbedragen. 

Behalve de hiervoor genoemde structurele inzet van de reserves, worden soms reserves ingezet voor eenmalige zaken.

De gemeenteraad van Waalre heeft vanuit haar verantwoordelijkheid voor het budgetrecht tijdens de behandeling van de Kaderbief 2025 richting gegeven voor het opstellen van de begroting 2025 en de meerjarenraming 2026 -2028. Naar aanleiding van deze behandeling zijn de volgende uitgangspunten gehanteerd voor het opstellen van de begroting 2025 en de meerjarenraming 2026 – 2028 :

1. De begroting 2025 is opgesteld op basis van lopende (geïndexeerde) prijzen. De meerjarenraming 2026 - 2028 in constante prijzen. Dat houdt in dat alleen voor het eerst komende jaar (2025) de uitgaven en inkomsten zijn geïndexeerd voor prijsontwikkeling. Vervolgens zijn de volgende jaren (2026 – 2028) (bij voorkeur) op het zelfde prijsniveau geraamd. Omdat de meerjarenbegroting in constante prijzen is geraamd, wordt de meerjarige loon- en prijsstijging bij de raming van de algemene uitkering buiten beschouwing gelaten.
2. Bij indexering van een post in de begroting is altijd eerst nagegaan of verhoging mogelijk is binnen de bestaande budgetten van de begroting.
3. Het uitgangspunt in het raadsprogramma is een sluitende begroting 2025 en meerjarenraming 2026 – 2028. In het raadsbesluit bij de kadernota 2025 is aangegeven dat zonodig de jaarschijf 2025 niet sluitend hoeft te zijn.
4. Het kengetal ‘Solvabiliteitsratio’ wordt gemonitord en verantwoord in deze begroting en er wordt gestreefd naar minimaal 20%. Zie voor de verdere toelichting op dit kengetal ‘paragraaf B Weerstandsvermogen en risicobeheersing’.
5. Het kengetal ‘Structurele exploitatieruimte’ wordt gemonitord en verantwoord in deze begroting en bedraagt indien mogelijk minimaal 0%. Zie voor de verdere toelichting op dit kengetal ‘paragraaf B Weerstandsvermogen en risicobeheersing’.
6. De hoogte van de vrije reserves wordt gemonitord en verantwoord in deze begroting, waarbij de bufferreserve minimaal € 5.000.000 bedraagt. Zie voor de verdere toelichting op dit uitgangspunt ‘Overzicht reserves’.
7. Een negatief saldo in de begroting 2025 en de meerjarenraming 2026 – 2028 wordt naast de doorgevoerde bezuinigingen o.a. aangevuld door een verhoging van de OZB met, naast de jaarlijkse indexering een jaarlijkse verhoging tussen de 5% en 10%. Het is noodzakelijk om voor 2025 naast de indexering van 3,5% een verhoging van de OZB door te voeren van 7,5%.
8. In het najaar van 2022 is het nieuwe programma "Water, Klimaat en Riolering" vastgesteld en daarmee wordt ook duidelijk wat het tarief voor de jaren 2025 tot en met 2028 zal zijn. In de begroting 2025 wordt uitgegaan van een tarief van € 208. In de meerjarenbegroting wordt dit tarief jaarlijks opgehoogd met € 5,-.
9. Verhogen van tarieven voor afvalstoffenheffing zodat kostendekkende tarieven in   rekening worden gebracht. Zie ‘paragraaf A Lokale heffingen’.
10. Andere tarieven voor dienstverlening zoveel mogelijk kostendekkend maken. Zie ‘paragraaf A Lokale heffingen’.
11. Het rentepercentage voor zowel de berekening van de kapitaallasten als de berekening van de rente over de reserves en voorzieningen wordt vanaf 2017 gelijkgesteld aan de werkelijke rentelast. Deze was t/m de begroting 2023 0%. Vanaf de begroting 2024 wordt vanwege het aantrekken van verschillende geldleningen rekening gehouden met een rentelast van gemiddeld 1% op al onze investeringen  Zie ‘paragraaf D Financiering’.
12. Bij de ramingen voor salariskosten in de begroting 2025 is rekening gehouden met de CAO Rijk (voor Burgemeester, wethouders, Raadsleden en Gepensioneerden), een nieuwe CAO gemeente (eerst 1,25% per 1 oktober 2024 volgens Cao afspraak en later 5% o.b.v schatting per1-4-2025).

Uitkomsten meerjarenramingen
De begrotingen 2025, 2026 en 2027 sluiten met een nadelig saldo(zie hieronder)  De meerjarenramingen 2028 sluit met een voordelig saldo van 122.000.

Resultaatbestemming nadeel = er wordt meer gestort in de reserves t.l.v. de exploitatie dan er aan de reserves wordt onttrokken. 

Uitgangspunten meerjarenramingen

De meerjarenramingen zijn samengesteld op basis van de voorstellen zoals benoemd onder punt g.

Voor het investeringsplan wordt verwezen naar het overzicht investeringsplannen

De gemeenteraad heeft de taak (op grond van artikel 189, lid 2 van de Gemeentewet) om erop toe te zien dat de gemeentebegroting structureel en reëel in evenwicht is.
Indien structurele lasten gedekt worden door structurele baten is er sprake van structureel evenwicht. Onderstaand overzicht geeft inzicht in het structureel begrotingssaldo wat verplicht moet worden aangeleverd aan de toezichthouder. Dit saldo kan bepaald worden door het begrotingssaldo te zuiveren van incidentele baten en lasten. 

Het positief structureel begrotingssaldo van € 210.0000 laat zien dat gemeente Waalre structureel hogere baten heeft dan lasten. Uit bovenstaand overzicht blijkt dat de begroting van gemeente Waalre structureel en reëel in evenwicht is.

• Audit WPG
  In 2026 moet er eenmalig een audit worden gedaan in het kader van de WPG.
• Samenwerking bereikbaarheidsagenda ZOB
  Tot en met 2028 zijn we verplicht een bijdrage te betalen voor administratieve lasten en projecten. Voor het totaal van deze kosten is de reserve bereikbaarheidsagenda ZOB gevormd. De jaarlijkse kosten worden gedekt uit deze reserve.
• Regionaal programma Storm
  In 2026 en 2027 wordt eenmalig budget beschikbaar gesteld voor het project Storm. In de regio Oost-Brabant is een samenwerking  ontwikkeld waarbij scholen, GGD, jeugd- hulpverlening, GGZ en gemeenten signalen van somberheid bij jongeren snel op kunnen pikken en aanpakken. De STORM-aanpak is een gezamenlijk (preventie)programma dat de ontwikkeling van een positief zelfbeeld, weerbaarheid en veerkracht onder jongeren stimuleert.
• Programma sport- en beweegakkoord
  In uitvoeringsprogramma is aangegeven dat er een programma voor sport- en beweegakkoord dient te komen. voor het opstellen hiervan is in 2025 eenmalig een budget nodig.
• Opvang statushouders Buitenjan
• In 2025 en 2026 doet Waalre een eenmalig bijdrage voor de opvang van statushouders in de Buitenjan in Veldhoven.
• Dekking voor wegvallen fictief toegerekende rente BGE
  In 2015 is € 750.000 in de reserve wettelijke bepalingen gestort. Uit deze reserve wordt jaarlijks een afnemende onttrekking t.g.v. de exploitatie geboekt ter dekking van de wegvallende fictieve toegerekende rentekosten aan de grondexploitatie.
• Vrijvallen reserve aandelen bouwfonds
  In 2014 heeft Waalre € 822.646 voor de verkoop van de aandelen bouwfonds ontvangen. Dit is in de reserve bouwfonds gestort waar jaarlijks een afnemende onttrekking t.g.v. de exploitatie wordt geboekt ter dekking van het weggevallen dividend.
• Vrijvallen reserve aandelen bouwfonds
  In het BOFv van 10 april 2024 hebben het Rijk en de koepels (VNG, IPO) afgesproken om met de financieel toezichthouders, en in afstemming met 
  gedeputeerden verantwoordelijk voor financiële toezicht, een afspraak te maken. Het doel van deze afspraak is dat de eenmalige daling gemeentefonds in 2025 door toezichthouders in de meerjarenbegroting 2025-2028 voor de jaarschijf 2025 als incidenteel wordt gezien. Gemeenten kunnen de eenmalige daling van het gemeentefonds van € 675 miljoen in 2025 aanmerken als negatieve incidentele baat.
• Afhandelen beroepen WOZ
  In 2025 vindt de afhandeling plaats van het grote aantal bezwaren dat in 2024 is ontvangen. Hiervoor is nog eenmalig 25.000 nodig.
• Personeel derden i.v.m. ziekte en extra werk
  In verband met de krapte op de arbeidsmarkt wordt er eenmalig budget toegevoegd voor de inhuur op moeilijk in te vullen vacatures.

Een positief saldo is een overschot op de begroting

In 2024 zijn structurele onttrekkingen begroot ter dekking van de afschrijving op activa aan de volgende reserves:

In 2024 zijn structurele stortingen begroot ter dekking van de afschrijving van toekomstige investeringen aan de volgende reserves:

De (verplichte) geprognosticeerde balans geeft inzicht in de meerjarige ontwikkeling van de bezittingen en de schulden van de gemeente.

De begroting van de Gemeente Waalre is opgesteld conform een (gemodificeerd) stelsel van baten en lasten.
Het EMU saldo gaat niet uit van baten en lasten, maar gaat uit van ontvangsten en uitgaven van de gemeente, berekend op transactiebasis en overeenkomstig de voorschriften van het Europese systeem van nationale en regionale rekeningen in de Europese Unie. Als gevolg van Europese regelgeving mogen EU-lidstaten een begrotingstekort (EMU-saldo) hebben van maximaal 3% van het bruto binnenlands product (BBP). Aan dit maximale tekort van 3% hebben, naast de Rijksoverheid, ook de decentrale overheden een aandeel.

Zoals eerder aangegeven werkt de EMU-systematiek op een andere manier dan het (gemodificeerde) baten- en lastenstelsel dat de gemeenten hanteren. Investeringen tellen bijvoorbeeld niet mee in het stelsel van baten en lasten, er wordt uitgegaan van de kapitaallasten van de investeringen. Voor het EMU-saldo tellen de investeringen in een jaar echter wel mee. Bij een sluitende begroting kan een gemeente daardoor toch een negatief EMU-saldo hebben.

Het jaarlijkse aandeel in het EMU-saldo van de decentrale overheden gesteld op -0,4% van het BBP. Het aandeel van de gemeenten is gesteld op -0.27% van het BBP. Het aandeel in het EMU-tekort betreft een inspanningsverplichting, er staat momenteel geen sanctie op een eventuele overschrijding van het toegestane EMU-tekort.